آزمایش PPD (Purified Protein Derivative) یکی از روشهای مهم در تشخیص بیماری سل (Tuberculosis) است. این آزمایش که به آن تست مانتو (Mantoux test) نیز گفته میشود، برای شناسایی عفونتهای سل استفاده میشود. در ادامه، به بررسی دقیق این آزمایش از جنبههای مختلف میپردازیم.
سل یک بیماری عفونی است که توسط باکتری Mycobacterium tuberculosis ایجاد میشود. این باکتریها معمولاً ریهها را تحت تأثیر قرار میدهند، اما میتوانند سایر ارگانهای بدن را نیز درگیر کنند. در حالی که درمان سل ممکن است موفقیتآمیز باشد، تشخیص زودهنگام بیماری برای پیشگیری از انتشار آن و آغاز درمان سریعاً ضروری است. تست PPD به عنوان یکی از ابزارهای اصلی برای تشخیص اولیه عفونت سل استفاده میشود.
اصول آزمایش PPD
آزمایش PPD مبتنی بر واکنش ایمنی بدن به پروتئینهای مشتق شده از Mycobacterium tuberculosis است. این پروتئینها به عنوان *Purified Protein Derivative* (PPD) شناخته میشوند و در این آزمایش به پوست فرد تزریق میشود. واکنش بدن به این پروتئینها میتواند نشاندهنده وجود عفونت سل باشد.
روش انجام آزمایش
۱. **آمادهسازی**: ابتدا پزشک یا پرستار نمونهای از PPD را آماده میکند. این نمونه معمولاً به صورت مایع است و درون سرنگ تزریق میشود.
۲. **تزریق**: PPD به صورت زیرپوستی (در لایه بالایی پوست) در بخش داخلی ساعد یا سطح داخلی بازو تزریق میشود. این تزریق باید در عمق کم و با دقت انجام شود تا واکنش صحیحی ایجاد شود.
۳. **مراقبت و بررسی**: پس از تزریق، فرد باید به مدت ۴۸ تا ۷۲ ساعت تحت نظر باشد تا واکنش پوست بررسی شود. در این مدت، فرد باید به مراقبت از محل تزریق توجه کند و از مالش یا فشار به آن خودداری کند.
۴. **اندازهگیری واکنش**: در بازه زمانی مشخص شده (۴۸ تا ۷۲ ساعت)، پزشک یا پرستار باید اندازهگیری واکنش پوست را انجام دهد. این واکنش به صورت برجستگی یا تورم در محل تزریق ظاهر میشود.
تفسیر نتایج
نتایج آزمایش PPD بر اساس اندازه برجستگی در محل تزریق مشخص میشود. اندازه و شدت واکنش به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله وضعیت ایمنی فرد، سابقه تماس با افراد مبتلا به سل، و وضعیت سلامت عمومی. تفسیر نتایج به شرح زیر است:
۱. **نتیجه مثبت**:
– **اندازه برجستگی ۵ میلیمتر یا بیشتر**: ممکن است نشاندهنده عفونت فعال یا قدیمی باشد، به ویژه در افرادی که در معرض خطر بالای بیماری هستند (مانند بیماران با سیستم ایمنی ضعیف یا افرادی که در تماس نزدیک با بیماران مبتلا به سل هستند).
– **اندازه برجستگی ۱۰ میلیمتر یا بیشتر**: معمولاً در افرادی که در معرض خطر متوسط قرار دارند (مانند افرادی که دارای شغلهای مرتبط با مراقبتهای بهداشتی هستند یا افرادی که از مناطق با شیوع بالای سل میآیند) مشاهده میشود.
– **اندازه برجستگی ۱۵ میلیمتر یا بیشتر**: معمولاً در افرادی که در معرض خطر کمی هستند (مانند افراد سالم و بدون عوامل خطر خاص) مشاهده میشود.
۲. **نتیجه منفی**: عدم وجود برجستگی یا برجستگی کمتر از حد تعیینشده معمولاً به معنای عدم وجود عفونت سل است. با این حال، برخی از افراد ممکن است در معرض عفونت قرار داشته باشند و نتایج منفی کاذب دریافت کنند. عوامل مختلفی مانند عفونتهای قبلی، وضعیت ایمنی پایین، یا روش اشتباه در انجام آزمایش میتوانند بر نتایج تأثیر بگذارند.
کاربردها
۱. **تشخیص اولیه عفونت سل**: آزمایش PPD برای شناسایی افراد مبتلا به عفونت سل قبل از بروز علائم بالینی استفاده میشود.
۲. **غربالگری**: این آزمایش در برنامههای غربالگری برای شناسایی افراد در معرض خطر بالا از جمله کارمندان بیمارستانها، زندانها و پناهجویان کاربرد دارد.
۳. **تعیین نیاز به درمان**: افراد با نتیجه مثبت در آزمایش PPD ممکن است نیاز به درمان پیشگیرانه برای جلوگیری از پیشرفت بیماری به مرحله فعال داشته باشند.
محدودیتها
۱. **پاسخهای کاذب**: در برخی موارد، نتیجه مثبت ممکن است به دلیل واکنشهای غیرمرتبط با عفونت سل باشد، مانند واکنش به واکسیناسیون قبلی با BCG (واکسن ضد سل) یا عفونتهای میکروبی دیگر.
۲. **پاسخهای منفی کاذب**: افراد با سیستم ایمنی ضعیف (مانند بیماران مبتلا به HIV یا افرادی که داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی مصرف میکنند) ممکن است نتایج منفی کاذب دریافت کنند حتی اگر به عفونت سل مبتلا باشند.
۳. **تفاوتهای فرهنگی و جغرافیایی**: نتایج آزمایش PPD ممکن است تحت تأثیر عوامل جغرافیایی و فرهنگی قرار گیرد که ممکن است بر تفسیر دقیق نتایج تأثیر بگذارد.
اقدامات پس از آزمایش
اگر نتیجه آزمایش PPD مثبت باشد، برای تأیید تشخیص و ارزیابی وضعیت بیمار، ممکن است نیاز به آزمایشهای تکمیلی مانند رادیوگرافی قفسه سینه و آزمایشهای میکروبیولوژیکی باشد. درمان پیشگیرانه یا درمان کامل ممکن است بر اساس نتایج این آزمایشها و وضعیت بالینی بیمار تجویز شود.
نتیجهگیری
آزمایش PPD ابزار مهمی در تشخیص زودهنگام عفونت سل و پیشگیری از شیوع آن است. این آزمایش، با توجه به محدودیتها و نیاز به تفسیر دقیق نتایج، باید در کنار سایر ابزارهای تشخیصی و بالینی مورد استفاده قرار گیرد تا بهترین نتایج حاصل شود.
ا